Ιστότοπος Κιατίπη

Kiatipis Website

Συγγραφείς /Αρθρογράφοι

 

Γράφει ο Ζήσης Παπαδημητρίου

 

25 Οκτωβρίου 2011 - Οικονομική κρίση και Αριστερά

 

 

Μεταπολεμικά επικράτησε στις αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες της Δύσης το φορντικό πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αναπτυξιακού αυτού προτύπου ήταν α) η μαζική απασχόληση κυρίως ημιειδικευμένης και ανειδίκευτης εργασίας, β) η γενίκευση της μισθωτής εργασίας και η εμπέδωση του θεσμού των συλλογικών συμβάσεων, με την εφαρμογή συναινετικών διαδικασιών στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων με εγγυητή το κράτος («θεσμοποίηση της ταξικής πάλης»),  γ) το κεϋνσιανό κράτος πρόνοιας στο ρόλο του συντονιστή της καπιταλιστικής συσσώρευσης, με στόχο την ενίσχυση και μαζικοποίηση της κατανάλωσης, εξισορροπώντας έτσι τις διαφορές μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, δ) η κυριαρχία στο επίπεδο της πολιτικής των πολυσυλλεκτικών κομμάτων, τα οποία, με τον τρόπο που λειτουργούν, συμβάλλουν αποφασιστικά στην άμβλυνση των κοινωνικών αντιθέσεων και των συγκρούσεων, ενισχύοντας έτσι τη συνειδησιακή ενσωμάτωση των εργαζόμενων στη λογική της δημοκρατίας των μαζών και της καταναλωτικής κοινωνίας και  ε) ο νεοκορπορατιστικός (συντεχνιακός) χαρακτήρας των συνδικάτων, τα οποία και λειτούργησαν ως εφαλτήριο για την κατάκτηση κοινοβουλευτικών και υπουργικών θώκων από ηγετικά συνδικαλιστικά στελέχη.

Το αργότερο στα τέλη της δεκαετίας του ’60, το αναπτυξιακό αυτό πρότυπο άγγιξε τα όριά του, με αποτέλεσμα την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους του κεφαλαίου, γεγονός που οδήγησε σταδιακά στη μετατόπιση της επενδυτικής δραστηριότητας από την πραγματική οικονομία στο χρηματοπιστωτικό τομέα, με στόχο την εξασφάλιση εύκολου και γρήγορου κέρδους. Προανάκρουσμα αυτής της αλλαγής πορείας σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση του κεφαλαίου ήταν η αναστολή από την τότε κυβέρνηση Ρίτσαρτ Νίξον των ΗΠΑ του κανόνα μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό, στις 15 Αυγούστου 1971, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει το σύστημα της Συμφωνίας του Μπρέτον Γουντς (1944) που ρύθμιζε διεθνώς τις συναλλαγματικές ισοτιμίες με βάση το δολάριο, γεγονός που οδήγησε σταδιακά στην πλήρη απελευθέρωση της κίνησης υπερεθνικών κεφαλαίων και στη «χρηματιστηριοποίηση της οικονομίας» με κυρίαρχο το κερδοσκοπικό κεφάλαιο, μετατρέποντας τις κυβερνήσεις των χωρών σε υποχείρια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, των Αγορών και των Οίκων Αξιολόγησης.

Η μετατόπιση του επενδυτικού ενδιαφέροντος από την πραγματική οικονομία στο χρηματοπιστωτικό τομέα, ανέδειξε τις τράπεζες σε πρωταγωνιστές της παγκόσμιας οικονομίας, οι οποίες, προκειμένου να ανταποκριθούν στις συνθήκες άγριου ανταγωνισμού και να εξασφαλίσουν, ει δυνατόν, υψηλά κέρδη, προέβησαν στη δημιουργία και προώθηση παντός είδους τραπεζικών προϊόντων, όπως παράγωγα, ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια, δάνεια σε “hedge funds” κλπ., θέτοντας σε κυκλοφορία τρισεκατομμύρια πλασματικού χρήματος, δημιουργώντας έτσι μια τεράστια χρηματοπιστωτική φούσκα, η οποία και έσκασε τελικά, οδηγώντας εκατομμύρια ανθρώπους στην απόγνωση και  την εξαθλίωση.

Το γεγονός ότι η χώρα μας βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα, όντας ο πιο αδύναμος κρίκος μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, οφείλεται  αναμφίβολα και στα δομικά προβλήματα που ταλανίζουν εδώ και δεκαετίες την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Ωστόσο, πίσω από το δράμα της χώρας μας κρύβεται η πρωτοφανής κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, με εμφανή τα στοιχεία του συναλλαγματικού πολέμου, καθώς οι αναδυόμενες οικονομίες της Κίνας, των Ινδιών και της Βραζιλίας διεκδικούν πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στους κόλπους της παγκόσμιας οικονομίας, εξέλιξη που ανατρέπει τις μέχρι προχθές ισχύουσες οικονομικές, πολιτικές και γεωπολιτικές ισορροπίες.

Ενόψει αυτών των εξελίξεων, η Αριστερά τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς καλείται να διαδραματίσει ιστορικό ρόλο, ενισχύοντας τη συλλογική συνείδηση, προωθώντας οργανωτικές δομές και πολιτικές προσαρμοσμένες στις νέες συνθήκες της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, αποφεύγοντας τη φθηνή λαϊκίστικη συνθηματολογία και τον υποβόσκοντα ατομικό καιροσκοπισμό. Γνωστού όντος, ότι η  κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και η διάλυση του Ανατολικού  Στρατοπέδου, μαζί και τα τραγικά λάθη των ευρωπαϊκών Κομμουνιστικών Κομμάτων καθώς και η βαθμιαία μετεξέλιξη της Κίνας σε προπύργιο του κρατικού καπιταλισμού είχαν σαν αποτέλεσμα την πλήρη απαξίωση της Αριστεράς, γεγονός που απαιτεί σήμερα την εκ νέου  ανάπτυξη θεωρητικών εργαλείων με αφετηρία τη μαρξική θεώρηση της ιστορίας χωρίς  τη γνωστή τσιτατολογία καθώς και τον επαναπροσδιορισμό των στόχων της Αριστεράς με γνώμονα όχι την επιβίωση αλλά την τελική ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος.  Προέχει η συγκρότηση ιστορικού υποκειμένου σε διεθνές επίπεδο με βάση τα σημερινά οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά  και τεχνολογικά δεδομένα, μακριά από τις ανιστόρητες τάσεις αποκατάστασης εποχών και  πρακτικών που αμαύρωσαν την εικόνα του επαναστατικού κινήματος στη συνείδηση των λαών.

Η ελληνική Αριστερά, απαλλαγμένη από τα λάθη και τις γνωστές ιδεολογικές αγκυλώσεις του παρελθόντος, θα πρέπει να δράσει, στις δύσκολες  στιγμές που βιώνουν οι άνθρωποι  της εργασίας, συλλογικά, αφήνοντας κατά μέρος τις εσωτερικές έριδες και τις ιδεολογικές αποκλειστικότητες.