Ο γενετικός κώδικας του στενότερου συγγενή του ανθρώπου μετά τον χιμπαντζή,

του γορίλα, έρχεται να προστεθεί στα είδη που το γονιδίωμα τους έχει διαβαστεί από τους επιστήμονες.

Έχει ήδη διαβαστεί το DNA του ανθρώπου (το 2003), του χιμπατζή (το 2005) και του ουρακοτάγκου (το 2011), οπότε, με την προσθήκη πλέον και του γορίλα, θα είναι ευκολότερο να μελετηθούν οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ τους και με τον άνθρωπο.

Οι αρχικές εκτιμήσεις επιβεβαιώνουν ότι οι χιμπατζήδες είναι οι πιο στενοί συγγενείς μας, καθώς έχουμε κοινό περίπου το 99% του DNA. Ακολουθούν οι γορίλες με 98% κοινό DNA (περισσότερο από ό,τι πίστευαν έως τώρα οι επιστήμονες) και έπονται οι ουρακοτάγκοι με 97%. Η γενετική συγκριτική ανάλυση δείχνει πως εξελικτικά οι άνθρωποι διαχωρίστηκαν από τους ουρακοτάγκους κατά προσέγγιση πριν από 14 εκατ. χρόνια, από τους γορίλες πριν από 10 εκατ. χρόνια και από τους χιμπατζήδες πριν από 6 εκατ. χρόνια.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ρίτσαρντ Ντέρμπιν του Ινστιτούτου Wellcome Trust Sanger. του Κέιμπριτζ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Nature, ελπίζουν, όπως είπαν, να ανακαλύψουν γενετικές μεταλλάξεις, οι οποίες οδήγησαν στην ανάπτυξη της γλώσσας, του πολιτισμού και της επιστήμης στους ανθρώπους. Ανάμεσα στους ερευνητές βρίσκεται και ο Έλληνας καθηγητής Εμμανουήλ Δερμιτζάκης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Γενεύης.

Ο επικεφαλής της μελέτης εξέφρασε την ελπίδα ότι «στα επόμενα 20 ως 30 χρόνια θα έχουμε πια μια βαθύτερη κατανόηση για το τι συνέβη γενετικά στην εξελικτική ιστορία μας και πώς εκείνα τα γονίδια επηρεάζουν πια τον εγκέφαλο και τις άλλες ιδιότητες που μας κάνουν σύγχρονους ανθρώπους». Η μεγάλη πρόκληση είναι κάποια στιγμή να εντοπισθούν εκείνα τα πρώτα γονίδια που, όταν εμφανίστηκαν, έκαναν εφικτή την αφηρημένη σκέψη στους ανθρώπους.

Ανατομικά οι σύγχρονοι άνθρωποι (Homo sapiens) εμφανίστηκαν πριν από περίπου 200.000 χρόνια, όμως πιστεύεται ότι μόνο πριν από 50.000 χρόνια η διόγκωση του εγκεφάλου επέτρεψε την ανάδυση της νόησης και του πολιτισμού. Μέχρι τότε οι άνθρωποι κινούνταν ανάμεσα στους άλλους μεγάλους πιθήκους της Αφρικής, πιθανώς ζώντας περίπου όπως οι γορίλες. Το μεγάλο ερώτημα είναι τώρα τι ακριβώς συνέβη από γενετικής πλευράς και επέτρεψε στους ανθρώπους να κάνουν το μεγάλο εξελικτικό άλμα, να φτιάξουν εργαλεία και να αρχίσουν να σκέφτονται αφηρημένα.

Gorilla gorilla gorilla

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ως «δείγμα» για το διάβασμα του γονιδιώματος την Καμίλα, έναν θηλυκό γορίλα 35 ετών που ζει στον Ζωολογικό Κήπο του Σαν Ντιέγκο στη Νότια Καλιφόρνια. Η Καμίλα ανήκει στο είδος του δυτικού πεδινού γορίλα (Gorilla gorilla gorilla). Όπως έδειξε η ανάγνωση, το γονιδίωμα του γορίλα περιλαμβάνει περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια ζεύγη «γραμμάτων» (σχεδόν όσα του ανθρώπου) και περίπου 21.000 γονίδια.

Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία, παρόλο που οι άνθρωποι είναι περισσότερο συγγενείς με τους χιμπατζήδες, πολλά από τα επιμέρους ανθρώπινα γονίδια μοιάζουν πιο πολύ με αυτά των γοριλών. Συγκεκριμένα, περίπου το 15% του ανθρώπινου DNA είναι πιο κοντά στους γορίλες παρά στους χιμπατζήδες.

Οι περισσότερες από τις ομοιότητες αυτές παρατηρούνται σε περιοχές του γονιδιώματος που δεν κωδικοποιούν για πρωτεΐνες. Σημαντικά κοινά σημεία εμφανίστηκαν όμως και σε αλλαγές που υπέστησαν λειτουργικά γονίδια, και κυρίως κάποια από αυτά που σχετίζονται με την ακοή και την ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Σε αυτές ακριβώς τις ομοιότητες στις αλλαγές των γονιδίων κρυβόταν η δεύτερη μεγάλη έκπληξη για τους ειδικούς, η οποία έρχεται μάλιστα να ανατρέψει μια θεωρία για την ανάπτυξη της ικανότητας της ομιλίας στον άνθρωπο. Αφορά το γονίδιο LOXHDI, το οποίο σχετίζεται με την ακοή. Καθώς το γονίδιο αυτό υπέστη ταχύτατες αλλαγές στον άνθρωπο σε σχέση με τον χιμπαντζή, οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι θα μπορούσε να εμπλέκεται στην ομιλία.

Το γεγονός όμως ότι παρουσιάζει εξίσου ταχείες αλλαγές στον γορίλα μάλλον αποκλείει αυτό το ενδεχόμενο. «Ξέρουμε ότι οι γορίλες δεν μιλάνε μεταξύ τους. Αν το κάνουν, καταφέρνουν να το κρύβουν πολύ καλά», τόνισε αστειευόμενος ο Έλγουιν Σκάλι από το Ινστιτούτο Wellcome Trust Sanger.

Ο μόνος μεγάλος πίθηκος, που το DNA του δεν έχει ακόμα διαβαστεί, είναι ο μπονόμπο, στενός συγγενής του χιμπατζή, αλλά ήδη η σχετική γενετική έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.

ΠΗΓΕΣ: ΑΠΕ//NATURE

2012