22.5.2012 - Απόψεις για την Ιστορία

Θα ήταν αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι αφορμή, για τις αντιπαραθέσεις που εκδηλώθηκαν σχετικά με το βιβλίο της ΣΤ’ Δημοτικού, αποτελούν τα σοβαρά προβλήματα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας. Ούτε οι παιδαγωγικές ανάγκες των ίδιων των μαθητών[i].
 

Στα δεκάδες τηλεοπτικά «παράθυρα» και άρθρα, ειδικών και μη, η πραγματικότητα της εγκατάλειψης του σχολείου δεν φάνηκε να απασχολεί κανέναν[ii]. Επίσης τα λάθη και οι παραλείψεις που εμφανίζονται σε δεκάδες άλλα σχολικά βιβλία έμειναν στο απυρόβλητο. Ειδικά όταν σε ορισμένα μαθήματα, όπως των μαθηματικών, αυτά τα λάθη και η στρεβλή διδασκαλία, μπορούν να «σημαδέψουν» καθοριστικά το μαθητή στην μελλοντική του πορεία.

Γιατί λοιπόν το βιβλίο της ιστορίας;
 

Δεν μας νοιάζει αν μαθαίνουν αρκεί να καθορίζουμε τι πρέπει να μαθαίνουν.
Γιατί όσο και αν φαίνεται αντιφατικό, το μάθημα της ιστορίας κατέχει προνομιακή θέση στη διαδικασία συγκρότησης της ταυτότητας ενός λαού. Μέσω της ιστορίας κατασκευάζεται το «εμείς» και οι «άλλοι», ανακαλύπτονται ή αποσιωπούνται οι «εχθροί» και οι «φίλοι», παγιώνονται τα στερεότυπα. Άλλωστε στο ίδιο το Σύνταγμα ορίζεται (άρθρο 16, παρ. 2) ότι «το Κράτος έχει ως βασική αποστολή του την ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων». Βέβαια ούτε το «Κράτος» ούτε και η «εθνική συνείδηση των Ελλήνων» είναι έννοιες ουδέτερες. Έτσι σε όλη την ανώμαλη, πολιτικά, περίοδο της χώρας, από τις αρχές ακόμα του εικοστού αιώνα, επενδύθηκε στην «ιστορία» μεγάλο μέρος της προσπάθειας να διαστρεβλωθούν τα πραγματικά αίτια των κοινωνικών συγκρούσεων και αντιπαραθέσεων και παράλληλα να μην αμφισβητηθούν οι επιλογές των εκάστοτε φορέων της εξουσίας.[iii]
 

Η «κατά το δοκούν» ερμηνεία, η απόκρυψη ή και προβολή κάποιων ιστορικών γεγονότων, ακόμα και φανταστικών, αποτελεί τον κανόνα στη διαδικασία συγκρότησης «της εθνικής συνείδησης» και διαμορφώνει την μελλοντική της πορεία.

Οι περιπέτειες των σχολικών βιβλίων
 

Αυτό ακριβώς αποτυπώνεται και στην πορεία των σχολικών βιβλίων. Έτσι ένα από τα μακροβιότερα σχολικά βιβλία ιστορίας, των Θεοδωρίδη - Λαζάρου (Ιστορία των Νέων Χρόνων) γράφεται αρχικά το 1923, παραμορφώνεται το 1937 (δικτατορία Μεταξά), «καθαρίζεται» το 1972 (δικτατορία), μεταγλωττίζεται και επιβιώνει ως το 1982.
 

Την ίδια χρονιά (ένα χρόνο μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ) έρχεται στα σχολεία ένα νέο βιβλίο Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας, γραμμένο από τον Βασίλη Κρεμμυδά. Κατά την πορεία όμως του βιβλίου από τον συγγραφέα στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και στη συνέχεια στον Οργανισμό Έκδοσης Διδακτικών Βιβλίων προστίθεται από άγνωστο χέρι μια παράγραφος που κάνει λόγο για «έναρξη της επανάστασης του 1821 στην Αγία Λαύρα», για «λάβαρα της επανάστασης» κ.λπ. γεγονός που καταγγέλλεται από τον ίδιο συγγραφέα του βιβλίου σαν παραχάραξη!
 

Αλλά και για προηγούμενο βιβλίο της ΣΤ΄ Δημοτικού με τον τίτλο «Ελληνική Ιστορία των Νεοτέρων Χρόνων» που διδάσκονταν μέχρι το 1989 τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα. Αν και ουσιαστικά αναφέρεται στους νεώτερους χρόνους διατίθενται 150 σελίδες για την επανάσταση του ΄21, επτά σελίδες για την Ελλάδα από το 1832 - 1909, είκοσι σελίδες για την περίοδο 1909 έως σήμερα και μια υποσημείωση για το Γοργοπόταμο.[iv]

Το «νέο» βιβλίο
 

Παρά τις όποιες αλλαγές «επί το προοδευτικότερο» που έγιναν στα σχολικά βιβλία μετά τη μεταπολίτευση, ώστε τα αναγραφόμενα να ταιριάζουν με το μοντέλο της «δημοκρατικής διακυβέρνησης» δύσκολα θα μπορούσε κανείς να παραδεχτεί ότι προβάλλονται σε αυτά, τα πλήρη ιστορικά γεγονότα και η ουσία τους, χωρίς στρεβλώσεις και περιορισμούς.
 

Στο νέο σχολικό βιβλίο ακολουθείται ακριβώς η ίδια πορεία χωρίς άλλωστε να αμφισβητείται το βασικό μοντέλο εξέλιξης του ελληνικού έθνους.
 

Ακολουθώντας όμως την ίδια πορεία, παράλληλα επιχειρεί ένα «στρογγύλεμα των εννοιών» στα πλαίσια του «πολιτικώς ορθού». Και κυρίως, στη λογική να «εξωραϊστεί» η ευρωπαϊκή ιστορία, να μην οξύνονται τα «πάθη και οι αντιθέσεις» μεταξύ των λαών (βλέπε Τουρκία και όχι μόνο) αλλά και των κοινωνικών «ομάδων». (όπως αποκαλούνται). Δυστυχώς λόγω του «στρογγυλέματος» εξαφανίζονται μυστηριωδώς κομβικά ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα για την εξέλιξη της Ευρώπης και της χώρας όπως μεταξύ άλλων η Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Ροβεσπιέρος, το ΚΚΕ και άλλα. Με την ίδια λογική, για παράδειγμα, η σφαγή της Σμύρνης μετατρέπεται σε «συνωστισμό». Βέβαια οι ευθύνες της τότε Ελληνικής κυβέρνησης για τη σφαγή (που όντως έγινε, ανεξάρτητα από τα αίτια που την προκάλεσαν) καθώς και των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων θα ήταν πολυτέλεια να αναφερθούν, όπως άλλωστε δεν αναφέρονται και σε πολλά άλλα σχολικά βιβλία.

Προς τι το μίσος
 

Ακριβώς όμως αυτό το «στρογγύλεμα των εννοιών» προς το πιο ουδέτερο, ξεσήκωσε ένα κύμα αγανάκτησης, κυρίως από εκείνους, που διέκριναν ότι παραμερίζονται τα «όσια και ιερά του έθνους». (Βλέπε κρυφό σχολειό, Αγία Λαύρα και άλλα)
 

Το εθνικιστικό παραλήρημα των γνωστών ακροδεξιών κύκλων – σε απόλυτη ταύτιση – με την ηγεσία της εκκλησίας δεν θα έκανε ιδιαίτερη εντύπωση εάν δεν εύρισκε συμμάχους και σε κάποιους που τουλάχιστον η «αριστερή» ιστορία τους δεν συνηγορεί με αυτήν την ταύτιση
 

Για να γίνει όμως κατανοητή αυτή η σύγκρουση, μας είναι απαραίτητη η χρήση της έννοιας παγκοσμιοποίηση
 

Η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, εδώ και χρόνια, προκαλεί ένα σχίσμα στον κοινωνικό ιστό της χώρας μας.
 

Ένα μεγάλο και ετερόκλητο πολιτικά, κοινωνικό μπλοκ επενδύει τις προσδοκίες του για προώθηση πραγματικών ή και φανταστικών συμφερόντων στην παγκοσμιοποίηση, αποδεχόμενο τις «απαιτήσεις» των εκσυγχρονιστικών προσαρμογών. Αυτές τις προσαρμογές φαίνεται να υποστηρίζει, το νέο βιβλίο.
 

Ένα άλλο, ετερογενές πολιτικά και κοινωνικά, πολυταξικό πλέγμα δυνάμεων βλέπει να καταστρέφονται τα πραγματικά ή φανταστικά του συμφέροντα από την παγκοσμιοποίηση, τους διεθνείς θεσμούς της και τις αλληλένδετες μ’ αυτήν διαδικασίες υπερεθνικών ολοκληρώσεων τύπου Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για το μπλοκ αυτό, η προάσπιση του Έθνους-Κράτους γίνεται η γραμμή άμυνάς του, σε συμπόρευση όμως και με τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό.
«...όταν επιτίθενται στην πίστη του 95% ή του 98% των Ελλήνων, που αποτελεί ένα από τα τελευταία αναχώματά τους στην παγκοσμιοποίηση, θεωρώ αυτήν τους την εμμονή ως συνταύτισή τους με την Νέα Τάξη και τις επιδιώξεις της. Είναι, είτε αφελείς, στην καλύτερη περίπτωση, είτε αγράμματοι, είτε εξυπηρετούν τα συμφέροντα των αφεντικών τους…Σήμερα στον κόσμο η κύρια αντίθεση είναι ανάμεσα στην νέα τάξη και την αυτοκρατορία απ’ την μια και τις εθνικές, θρησκευτικές και πολιτισμικές ταυτότητες από την άλλη.»[v]
 

Είναι προφανές ότι και από τα δύο στρατόπεδα το καπιταλιστικό σύστημα δεν αμφισβητείται ή τουλάχιστον κάποιοι δεν βλέπουν άμεσα διέξοδο από αυτό.
 

«Εμείς δεν έχουμε πατρίδα, ούτε αγίους με σπαθιά…»[vi]
 

Αυτή που κυριολεκτικά βρίσκεται στη μέση είναι η αριστερά. Με το όραμά της χρεοκοπημένο, βλέπει την ιστορία των κοινωνικών της αγώνων να παραχαράσσεται και η ίδια να σπρώχνεται στο περιθώριο, κατασυκοφαντημένη.[vii] Οι ιστορικές αλήθειες που η ίδια επέβαλλε σε χρόνο προγενέστερο της παγκοσμιοποίησης (η έννοια της συνέχειας του «ελληνισμού» και της εθνικής συγκρότησης, ο χαρακτήρας της επανάστασης του 21, ο αντιδραστικός ρόλος της εκκλησίας, η πολιτική εξόντωσης των μειονοτήτων στη χώρα και τόσα άλλα) γίνονται εργαλεία του «εκσυγχρονισμού» παρουσιαζόμενα αποσπασματικά. Παράλληλα ο «πατριωτισμός» της σε κάποιες κρίσιμες ιστορικές περιόδους (Ελληνοϊταλικός πόλεμος, Αντίσταση) αποκόπτεται από το διεθνιστικό όραμα της κοινωνικής απελευθέρωσης και της επανάστασης (πολλές φορές και με ευθύνη της ίδιας) κινδυνεύοντας να μετατραπεί στην εθνικιστική καρικατούρα. των «πάντα», και γενικώς και αορίστως, «αντιστεκόμενων Ελλήνων».[viii]
 

Η διολίσθηση της αριστεράς σε κάποιο από τα δύο στρατόπεδα είναι προφανές ότι θα βλάψει πρώτα την ίδια.[ix] Όπως άλλωστε και το να μην διεκδικήσει να πάρει μέρος στη σύγκρουση θέτοντας στο προσκήνιο τη δική της αλήθεια Ένα εγχείρημα ομολογουμένως δύσκολο αφού το σχοινί που ήδη ακροβατεί δεν είναι και πάρα πολύ γερό.