Το διάβασα πριν από λίγο καιρό.  Σε κάποιο άρθρο στον ημερήσιο τύπο.  Δεν ήταν ακριβώς έτσι διατυπωμένο.  Το νόημα όμως παραμένει το ίδιο.  Το πρόσεξα και σε συζητήσεις.  Ιδίως όταν συμμετέχουν πολιτικοί και άλλα δημόσια πρόσωπα.  Πιο μαχητικά όταν πλησιάζουν εκλογές.  Ακούγεται-ή μάλλον γράφεται, συνήθως στα οδοφράγματα-και κάπως αλλιώτικα: «Όλοι οι πρόσφυγες στα σπίτια τους», «τα σύνορά μας είναι στην Κερύνεια» κ.ά.

      Δύσκολα θα διαφωνούσες.  Ιδίως αν είσαι και εσύ-όπως και ο υπογράφων-εκτοπισμένος.  Το δικαίωμα της περιουσίας είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.  Και αν ο κόσμος ήταν πιο δίκαιος και λιγότερο ιδιοτελής· αν δεν τον χαρακτήριζε ένας άκρατος αμοραλισμός και την ιστορία δεν την έγραφαν σχεδόν πάντα οι νικητές, δεν θα ήμαστε τώρα εδώ να συζητάμε διλήμματα του τύπου «όλοι ή κανένας».  Οι πρόσφυγες θα είχαν επιστρέψει προ πολλού.  Ούτε θα είχαν καν προσφυγοποιηθεί 200.000 άνθρωποι.  Ο κόσμος όμως δεν είναι αγγελικά πλασμένος.  Δυστυχώς.  Εμείς έχουμε ένα θέμα που μας καίει.  Λέγεται κατοχή.  Προσφυγιά.  Θέλουμε να αρθεί αυτή η αδικία.  Ο διεθνής παράγοντας όμως προκρίνει άλλες λύσεις.  Προκρίνει έναν έντιμο συμβιβασμό για να περισώσουμε ό,τι περισώζεται.  Κάτι που στην πράξη παραπέμπει σε λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας.  Ένα κράτος με δυο ζώνες και δυο κοινότητες.  Με ό,τι αυτό συνεπάγεται.  Και μια τέτοια λύση πιθανότατα δεν περιλαμβάνει επιστροφή όλων.  Κάποιοι δεν θα επιστρέψουν.  Και είναι και οι Τουρκοκύπριοι.  Που εκόντες άκοντες έχουν και αυτοί εγκαταλείψει τις εστίες τους.  Και πιθανότατα δεν επιθυμούν να επιστρέψουν πια σ’αυτές.  Χώρια που η τουρκική στάση δεν αφήνει ούτε σ’αυτό το θέμα πολλά περιθώρια αισιοδοξίας…

     Ας δεχτούμε όμως πως, παρόλα τα πιο πάνω, δυσοίωνα προφανώς, η φράση του τίτλου έχει τη δική της λογική.  Με την πλάστιγγα να γέρνει προς το «όλοι».  Εμείς τουλάχιστον αυτό θέλουμε.  Να γυρίσουν όλοι.  Και γιατί όχι;  Οι συνθήκες αλλάζουν διαρκώς. «Τα πάντα ρει».  Γιατί να μην αλλάξουν κάποτε και για μας;  Προς το καλύτερο εννοείται.  Τι λέει λοιπόν η φράση;  Αν στη λύση που θα βρεθεί, θα προνοείται η επιστροφή του Α, του Β και του Γ μόνο, αυτή απορρίπτεται.  Θα πρέπει και ο Δ.  Και όλοι.  Αλλιώς κανένας.  Αυτή είναι η λογική του «όλοι ή κανένας».  Τη δική του λογική όμως έχει και το αντίθετο:  Επειδή δεν θα επιστρέψει ο Δ, να μην επιστρέψουν ούτε οι υπόλοιποι; Ακόμα κι αν αποτελούν την πλειοψηφία των προσφύγων;  Και τι θα γίνει αν οι Τούρκοι έρθουν και προτείνουν-λέμε τώρα- επιστροφή σημαντικού μέρους των κατεχομένων και εμείς πούμε (πάλι) όχι;  Δεν θα τα κρατήσουν όλα και με τις ευλογίες της διεθνούς κοινότητας αυτή τη φορά;  Αν μάλιστα ήταν σίγουροι πως θα απορρίπταμε την πρότασή τους, δεν αποκλείεται και να το έκαναν.  Σκέφτομαι μάλιστα μήπως αυτό τους βάλει ιδέες και για τα ελεύθερα εδάφη.  Τους ανοίξει την όρεξη. (Οι Ελληνοκύπριοι αποποιούμενοι το δικαίωμα  της επιστροφής, επειδή δεν θα επιστρέψουν όλοι, στην ουσία μάς «παραχωρούν» όσα έχουμε πάρει.  Γιατί λοιπόν κάποια στιγμή στο μέλλον να μην επιχειρήσουμε ν’αρπάξουμε και κάτι από τα υπόλοιπα;).

     Κάποιοι βέβαια θα πουν πως τα πιο πάνω τους θυμίζουν σενάρια επιστημονικής φαντασίας.  Δεν διαβλέπουν κινδύνους από την παράταση της εκκρεμότητας.  Και επιμένουν στο «όλα ή τίποτε».  Για την επιστροφή στις πατρογονικές εστίες και για άλλα.  Και ούτε λέξη για συμβιβασμό, όπως υποδεικνύουν όλοι οι εκτός και κάποιοι εντός.  Και προσυπογράφει ο υποφαινόμενος.  Αξιοπρεπή συμβιβασμό.  Χωρίς μαξιμαλισμούς, αλλά και χωρίς απεμπόληση ιερών και οσίων.  Ζητείται η «χρυσή τομή».  Η αριστοτελική μεσότητα.  Ο δρόμος της καμήλας.  Που αφού την φόρτωσε καλά-καλά ο ιδιοκτήτης της, μετά την ρώτησε: «Τώρα τι προτιμάς, τον ανήφορο ή τον κατήφορο;».  Για να πάρει την απάντηση: «Καλά και χάθηκε ο ίσιος δρόμος;».  Ε, τι λέτε; Χάθηκε;

                                                              Ο Ιάκωβος Χρίστου είναι φιλόλογος,

                                                               τέως διευθυντής.

                                                               Email: christouiac@hotmail.com