Η περεστρόικα (ανοικοδόμηση-αναδιάρθρωση) και η γκλάσνοστ (διαφάνεια) είναι δύο λέξεις, που εμφανίστηκαν στο προσκήνιο, όταν τα ηνία της Σοβιετικής Ένωσης ανέλαβε ο μεταρρυθμιστής Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, το 1985.

Ήταν δύο λέξεις, που μάγεψαν τον Δυτικό Κόσμο. Το περιεχόμενο που επιχείρησε να δώσει στην περεστρόικα ο Γκορμπατσόφ, ήταν οικονομικές αλλαγές μεγάλης κλίμακας, που συνδυαζόμενες με την παραγωγικότητα στόχευαν να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο του λαού. Του λαού που δυστυχούσε, σε αντίθεση με τη νομενκλατούρα, η οποία ζούσε προκλητικά και πλουσιοπάροχα.

Παράλληλα, η Γκλάσνοστ στόχευε στον έλεγχο της εξουσίας, στην ελευθερία έκφρασης και στην ανάπτυξη της δημοκρατίας, σε ένα πληθυσμό που ποτέ προηγουμένως δεν είχε γευτεί τα συγκεκριμένα αγαθά. Το εγχείρημα έμοιαζε ως να ποτίζεις ένα γαϊδούρι με καύσιμο αεροπλάνου αναμένοντας ότι θα πετάξει. Αναπόφευκτα το ζώο θα ψοφήσει. Το ίδιο και η Σοβιετική Ένωση. Κατέρρευσε.

Διότι οι εργαζόμενοι, π.χ. στη βιομηχανία υπόδησης, που «εκπλήρωναν» κάθε χρονιά το πλάνο που «εκπονούσε» το κράτος, φτιάχνοντας χάριν του πλάνου, δεκάδες εκατομμύρια ζεύγη άχρηστων παπουτσιών που ουδείς αγόραζε, δεν αντιλαμβάνονταν γιατί τώρα θα έπρεπε να δουλεύουν πιο εντατικά, χαλώντας τη ράθυμη ρουτίνα τους. Αν λάβει, δε, κανείς υπόψη ότι αναφερόμαστε σε δεκάδες χιλιάδες βιομηχανίες, σε μια χώρα με 340 και πλέον εκατομμύρια κόσμου, τότε μπορεί να αντιληφθεί ότι η περεστρόικα ήταν εκ προοιμίου καταδικασμένη να αποτύχει σε ένα τέτοιο σύστημα.

Το ίδιο και με την Γκλάσνοστ. Στον έλεγχο ποιας εξουσίας θα μπορούσε να στοχεύσει; Της διοικητικής; Και ποιος θα την ήλεγχε; Η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος; Ένα όργανο τύποις εκλεγμένο; Και ποια ελευθερία της έκφρασης θα μπορούσε να αναπτυχθεί χωρίς να ασκείται κριτική στην πραγματική εξουσία, που ήταν το Κόμμα, δηλαδή η νομενκλατούρα; Και ποια δημοκρατία θα μπορούσε να οραματίζεται ο Γκορμπατσόφ από τη στιγμή που έβαζε το αμάξι μπροστά από το άλογο.

Διότι η περεστρόικα και η γκλάσνοστ θα μπορούσαν να εφαρμοστούν, αν προηγουμένως ο ηγέτης με την ισχύ που είχε ένας αρχηγός του κράτους και του Κόμματος στην τότε Σοβιετική Ένωση, επέβαλλε αρχικά μια νέα οικονομική πολιτική. Προσαρμόζοντας π.χ. βιομηχανία και αγροτική παραγωγή, τουλάχιστον στην τεχνογνωσία και τις ανακαλύψεις των σπουδαίων ερευνητικών ινστιτούτων της χώρας, που ό,τι εκπονούσαν έμεναν μυστικά αρχειοθετημένα. Τότε τα πράγματα θα άλλαζαν.

Η χώρα θα έμπαινε σε μια σειρά, παράγοντας σύγχρονα προϊόντα, που θα ικανοποιούσαν πρωτίστως τα εκατομμύρια των ανθρώπων της. Θα δημιουργείτο έτσι και αίσθηση δραστικών αλλαγών και συνεπώς και μια εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του ηγέτη. Ο Γκορμπατσόφ θα μπορούσε τότε να προχωρήσει ουσιαστικά στην περεστρόικα και στην γκλάσνοστ. Αντίθετα, το 1991, το σύστημα κατέρρευσε και στην εξουσία ανέβηκε ο τσάρος του χάους, Γέλτσιν.

Την πενταετία που ο Γκορμπατσόφ πλάσαρε, περεστρόικα και γκλάσνοστ, οι δύο ρωσικές λέξεις, έγιναν το viagra των πολιτικών και το sudoku των θεωρητικών όλου του Δυτικού Κόσμου. Όταν το σύστημα κατέρρευσε, έγινε η monopoly των επιχειρηματιών του Δυτικού Κόσμου, οι οποίοι ως ήταν φυσικό έκαναν έφοδο σε μια εντελώς παρθένα αγορά, 340 εκατομμυρίων.

Σήμερα ο Δυτικός Κόσμος, κατ’ ακρίβεια ο βορειοαμερικανικός και ο ευρωπαϊκός, βρίσκονται –κατά μια ειρωνικά ανάλογη αντιστοιχία– στην εποχή του χάους-Γιέλτσιν, χωρίς όμως την προοπτική μιας παρθένας αγοράς.

Αντίθετα, η αγορά μοιάζει με την πιο εξαθλιωμένη εταίρα της ιστορίας, ενώ η κατάρρευση του συστήματος δεν συνοδεύεται από την όποια προοπτική περεστρόικας. Παράλληλα, εμφανίστηκε μια χιτσκοκική γκλάσνοστ, η οποία, με την πτώση των χλιδάτων τειχών που προστάτευαν τα «κρεμλίνα» όλων των Goldman Sachs, άφησε να φανεί το εξίσου απεχθές και απάνθρωπο πρόσωπο και του καπιταλιστικού συστήματος.

Το οποίο, μπορεί να μη στέλνει τους ανθρώπους στα γκούλακ της Σιβηρίας, τους στέλνει όμως στα γκούλακ της ανεργίας και της εξαθλίωσης. Η δε δημοκρατία, μπορεί να μην καταργείται με μία ντιρεκτίβα του τύπου, «τα τανκς να επιληφθούν της κατάστασης», καταργείται όμως με μια οδηγία του τύπου, «να αντικατασταθεί, άνευ εκλογών, ο πρωθυπουργός, με τεχνοκράτη, κατά προτίμηση τον κ. Παπαδήμο ή τον κ. Μόντι. Και να υπογράψετε ένα χαρτί ότι δεν σας σκοτώσαμε αλλά αυτοκτονήσατε».

Κι εμείς εδώ στην Κύπρο θα πρέπει να κοιτάξουμε σε ποια αναλογία, αναλογούμε…

Ο Καρλ Μαρξ έγραψε κάποτε: «Ο Χέγκελ λέει κάπου ότι όλα τα γεγονότα και οι προσωπικότητες της ιστορίας επανεμφανίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ξέχασε να προσθέσει: την πρώτη φορά ως τραγωδία, τη δεύτερη ως φάρσα»..!