Η απόφαση του έλληνα πρωθυπουργού, Γιώργου Παπανδρέου να θέσει σε δημοψήφισμα την κύρωση της νέας δανειακής σύμβασης που προκύπτει από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 27 Οκτωβρίου μπορεί να είχε μια παρανοϊκή κατάληξη και τα κίνητρά του να ήταν μάλλον ταπεινά (την πολιτική του διάσωση), αλλά από σπόντα ανέδειξε ένα σημαντικό ζήτημα: το σοβαρό –και υπαρκτό- δημοκρατικό έλλειμμα στη λειτουργία της Ευρώπης.

Οι λαοί, που πληρώνουν για τη στήριξη της Ελλάδας, της Πορτογαλία και της Ιρλανδίας, βάζουν τα λεφτά, αλλά δεν παίρνουν αποφάσεις. Αντίθετα υπόκεινται σε νέα περιοριστική πολιτική επειδή τα χρήματά τους δεν καταλήγουν σε έργα ανάπτυξης και προαγωγής της ευημερίας. Ο μέσος πολίτης αντιλαμβάνεται ότι οι τράπεζες είναι απαραίτητο συστατικό στοιχείο της οικονομίας, αλλά γιατί πρέπει να πληρώνει τα λάθη του συστήματος;  Οι πολίτες όποτε εκφράζονται τιμωρούν. Μέχρι στιγμής όλες οι κυβερνήσεις που προώθησαν μέτρα λιτότητας καταψηφίστηκαν.

Σε Πορτογαλία και Ιρλανδία υπήρξε αλλαγή φρουράς, ενώ στην Ισπανία είναι απίθανο να κερδίσει το κυβερνών σοσιαλιστικό κόμμα. Στην Ελλάδα, όποτε και αν γίνουν εκλογές, το ΠΑΣΟΚ θα καταποντιστεί.
Δεν πρέπει να χάνουμε την ουσία. Οι ευρωπαίοι πολίτες δεν καταψηφίζουν τις κυβερνήσεις τους επειδή τους επιβλήθηκαν μέτρα λιτότητας, αλλά γιατί παρά όλα αυτά τα έξοδα φως στο τούνελ δεν υπάρχει.

Δεν είναι λίγα τα διεθνή μέσα ενημέρωσης που ανέδειξαν την απουσία της εμπλοκής των λαών της Ευρώπης από κρίσιμες αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή των Ευρωπαίων για πολλές γενιές. Ο Νικολά Σαρκοζί μπορεί να είπε ότι δεν μπορούν να τίθεται σε δημοψήφισμα οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αλλά το πιθανότερο είναι ότι και ο ίδιος δύσκολα θα καταφέρει να κερδίσει μια νέα προεδρική θητεία.

Το περιοδικό Economist, στην τελευταία του έκδοση προβαίνει σε μια διαπίστωση που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη. Το περιοδικό θεωρεί την απόφαση της 27ης Οκτωβρίου αναποτελεσματική και σημειώνει: «Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το ευρώ θα περάσει τη βάσανο της λαϊκής ετυμηγορίας. Αν δεν συνέλθουν οι ηγέτες της Ευρωζώνης, η 'συνάντηση' του ενιαίου νομίσματος με τη λαϊκή ετυμηγορία μπορεί να αποδειχθεί μοιραία για το Ευρώ. Μέχρι σήμερα η κρίση στην Ευρωζώνη είχε να κάνει με την πίεση των αγορών.

Όμως τα δημοσιονομικά μιας χώρας δεν ορίζονται μόνο από τις αγορές, αλλά δοκιμάζονται και από τις αντοχές των πολιτών να δεχθούν αυξήσεις στους φόρους και περαιτέρω περικοπές. Μια κυβέρνηση χάνει το πολιτικό της κεφάλαιο πολύ πριν ξεμείνει από αγαθά να φορολογήσει. Στο τέλος της ημέρας το 'δεν θα πληρώσω' είναι πολύ πιο σημαντικό από το 'δεν μπορώ να πληρώσω».
Το περιοδικό σε ανάλυσή του κατηγορεί τους ηγέτες της Ευρωζώνης, ότι η επιμονή τους στη λιτότητα ήταν τελικά αυτή που επιδείνωσε την πολιτική αστάθεια που επικρατεί στην Ελλάδα. Σε ότι αφορά την κίνηση του κ. Παπανδρέου, έδειξε τελικά στην Ευρωζώνη τα αποτελέσματα του να είσαι πολύ αυστηρός έναντι των αδύναμων κρίκων.

To πρόβλημα με την ευρωπαϊκή απόφαση της 27ης Οκτωβρίου δεν είναι η Ελλάδα και το «αντάρτικο» (έστω και καιροσκοπικό) του κ. Παπανδρέου. Το πρόβλημα είναι ότι λείπουν τα λεφτά. Το «μπαζούκας» του 1 τρις. ευρώ του EFSF είναι θεωρητικό. Οι αγορές θέλουν να δουν πραγματικό χρήμα για να ησυχάσουν.

Συγκέντρωση, όμως, τόσο μεγάλων πόρων θα ισοδυναμούσε με μια τεράστια αναδιανομή πλούτου από τους ευρωπαίους φορολογούμενους προς το τραπεζικό σύστημα. Εδώ είναι η μεγάλη δυσκολία. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να εξηγηθεί πειστικά στο εκλογικά σώματα. Και αυτό είναι καλό. Αν σήμερα σε Γερμανία, Ολλανδία, Φιλανδία υπάρχουν σοβαρές αντιδράσεις για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας, τι θα γίνει αν αύριο βρεθεί εκτεθειμένη η Ιταλία; Πως θα πείσουν τους ψηφοφόρους τους ότι πρέπει να σωθεί η χώρα του σκανδαλιάρη Μπερλουσκόνι;

Είναι προφανές ότι το όλο σύστημα αποφάσεων δεν μπορεί να λειτουργεί υπό την αίρεση δημοψηφισμάτων. Τα πράγματα, όμως, έχουν φτάσει σε οριακό σημείο εξαιτίας και της διάστασης που υπάρχει μεταξύ των διαμορφωτών του ευρωπαϊκού σχεδίου (που στη βασική του φιλοσοφία συμβάλλει στην ευημερία των λαών) και των πολιτών. Και η ενεργότερη εμπλοκή των πολιτών στην πολιτική διαχείριση δεν πρέπει να τρομάζει.

Στην καρδιά της Ευρώπης έχουμε ένα παράδειγμα, την Ελβετία, που δείχνει ότι η εμπλοκή των πολιτών στην πολιτική διαχείριση, δια δημοψηφισμάτων, δεν οδηγεί στην καταστροφή. Η χώρα ευημερεί και το ελβετικό φράγκο αποτελεί ένα ασφαλές καταφύγιο.

ΥΓ
Κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι η σημερινή ευημερία της Ελβετίας οφείλεται σε έναν Έλληνα. Στη συγκρότηση του Συντάγματος της Ελβετικής Συνομοσπονδίας συνεισέφερε καθοριστικά ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος είχε διοριστεί από τον Τσάρο Αλέξανδρο πληρεξούσιος υπουργός για την Ελβετία.