ΚΥΠΡΟΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ… ΑΕΡΙΟΥ (ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ)

Του Νίκου Ρολάνδη

12.2.2011

Το τραγούδι γράφτηκε κάποτε για την «αγάπη και για το όνειρο».  «Κύπρος της αγάπης και του ονείρου».  Ήταν την πιο παλιά εποχή, τότε που ο στιχουργός Λεωνίδας Μαλένης, ο μουσουργός Μίκης Θεοδωράκης, όπως και ο μέσος άνθρωπος στην Κύπρο, ήξεραν να τραγουδούν για την αγάπη και για το όνειρο.  Τότε που η ζωή στην Κύπρο σχετιζόταν πολύ λιγότερο με πελώρια συμφέροντα, με πετρέλαια, με τεχνολογία, και με χρηματιστήρια.

Σήμερα όμως φαίνεται πως το όνειρο έχει αλλάξει, και η θάλασσα, που την τραγούδησαν στο παρελθόν τόσοι και τόσοι ποιητές ξεχωρίζει πια, όχι σαν καθρέφτης του φεγγαριού, αλλά για το «οικόπεδο 12» το «Λεβιάθαν» του Ισραήλ και τα δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου  που περιέχει.

Πρέπει να ομολογήσω πως, παρ’ όλες τις προσωπικές ποιητικές μου τάσεις, είμαι ο πρώτος διδάξας στο θέμα του πετρελαίου στη θάλασσα.  Τον Αύγουστο του 1980 (ήμουν τότε Υπουργός των Εξωτερικών) με επισκέφθηκε στο γραφείο μου ο κ. Ambrose, εκ των Διευθυντών της μεγάλης αμερικανικής εταιρείας πετρελαίου Standard Oil of Indiana και ήθελε να επενδύσει εκατομμύρια δολάρια για έρευνες και γεωτρήσεις στη θάλασσα νότια της Λεμεσού.  Από όσα μου είπε συνειδητοποίησα πως η Κύπρος ίσως να καθόταν στην κορυφή ενός μεγάλου θαλάσσιου εθνικού πλούτου.

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Kurt Waldheim μας ανέκοψε τότε, γιατί η Τουρκία είχε απειλήσει με «περαιτέρω στρατιωτική επιχείρηση».  Τόσο ο πρόεδρος Κυπριανού όσο και εγώ κρίναμε πως έπρεπε να περιμένουμε γιατί, τότε, λίγο μετά την εισβολή, η κατάσταση ήταν δυνητικά εκρηχτική. 

Το 1998, ως Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, ξεκίνησα το θέμα των πετρελαίων.  Ήρθαμε σε επαφή με την Αίγυπτο και με άλλες χώρες και φαίνεται πως πρέπει να ήταν σωστή η εκτίμηση των έμπειρων Αιγυπτίων, που μου αποκάλυψε ο Αιγύπτιος Υπουργός Πετρελαίου Samer Fahmy, πως τα κοιτάσματα στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου ανέρχονταν ίσως σε 5-8 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ή φυσικού αερίου μετατρεπόμενου σε πετρέλαιο (160 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ισοδυναμούν με ένα βαρέλι πετρελαίου).  Αν έχουμε λοιπόν περίπου έξι δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου, όπως μας είπαν οι Αιγύπτιοι, αυτό ισοδυναμεί με 0,5% (μισό τοις εκατόν) των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και έχει αξία σε τρέχουσες τιμές πετρελαίου (αφού αφαιρεθούν τα έξοδα ανόρυξης και το μερίδιο των πετρελαϊκών εταιρειών) 400-450 δισεκατομμύρια δολάρια.  Μια μικρή χώρα λοιπόν, η Κύπρος, με μέγεθος οικονομίας (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) 17 δισεκατομμυρίων ευρώ (η $23 δισεκατομμυρίων δολαρίων) μπορεί ίσως να κάθεται πάνω σε Πακτωλό $400 δισεκατομμυρίων.  Πάνω σε ένα Πακτωλό ή πάνω σε ένα ηφαίστειο….

Η Ιστορία καταγράφει πως οι περισσότεροι πόλεμοι και συρράξεις έγιναν κυρίως για λόγους συμφερόντων και σε πολύ λιγότερο βαθμό για λόγους αρχών.  Ο ρωμαίος πολιτικός και φιλόσοφος Lucius Seneca είχε πει πως  «σε όλους τους πολέμους, από τον Τρωικό μέχρι σήμερα, το κυριότερο ελατήριο υπήρξε η διαρπαγή».

Με είχε απασχολήσει πολύ το πιο πάνω θέμα, από τότε που ήμουν Υπουργός υπεύθυνος για την Ενέργεια.  Η Τουρκία απειλεί και απειλούσε όλο αυτό το διάστημα.  Ο πιθανός μεγάλος πλούτος θα μπορούσε συνεπώς να αποτελεί είτε ευλογία είτε καταστροφή ανάλογα με την σοφία των χειρισμών μας.  Έβλεπα πως η Ελλάδα χειριζόταν το θέμα των πετρελαίων στο Αιγαίο με πολλή προσοχή.  Παρ’ όλη την για πολλά χρόνια Ευρωπαϊκή της ιδιότητα, παρ’ όλη την στρατιωτική της ισχύ που είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την κυπριακή, η Ελλάδα πολιτευόταν πάντα με προσοχή.  Την τακτική αυτή επανέλαβε ο Γιώργος Παπανδρέου στη συνάντηση του με τον πρόεδρο Χριστόφια στις 3 Φεβρουαρίου.  Την ίδια προσεκτική τακτική ακολουθούν και πολλές άλλες χώρες στο θέμα των πετρελαίων.

Διερωτήθηκα λοιπόν αρκετές φορές που στηρίζονται ορισμένοι κύπριοι πολιτικοί και υπουργοί που επικαλούνται την κυριαρχία μας και προχωρούν ακάθεκτοι για τα πετρέλαια.  Μήπως η Ελλάδα δεν έχει κυριαρχία;  Μήπως οι Έλληνες είναι ψοφοδεείς και εμείς μεγάλοι πατριώτες;  Και αν, ο μη γένοιτο, υπάρξει κάποια σύρραξη για το πετρέλαιο, που στηρίζονται οι δικοί μας πολιτικοί;  Θα περιμένουν άραγε την Ελλάδα να τους καλύψει;  Μα η Ελλάδα που απέφυγε τη σύγκρουση για τα δικά της κοιτάσματα στο Αιγαίο θα μας καλύψει εμάς;  Ιδίως τώρα που η οικονομική δυσπραγία την έχει οδηγήσει σε υποχρεωτική αισθητή μείωση των αμυντικών της δαπανών; 

Αν βασίζονται πάλι οι δικοί μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μήπως οι Έλληνες δεν γνωρίζουν τον δρόμο προς τις Βρυξέλλες;  Τι κάνει λοιπόν τους Έλληνες να είναι τόσο προσεκτικοί;

Σκέφτηκα επίσης πως η θέση για συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων μας με άλλη χώρα δεν έχει έννοια και δεν αποτελεί καθόλου εύκολο εγχείρημα.  Γιατί η Τουρκία και πάλι μπορεί να αντιδράσει έντονα και καταστροφικά εναντίον μας (και όχι κατ’ ανάγκη εναντίον της άλλης χώρας).  Πέραν τούτου τόσο οι σημαντικές χώρες του κόσμου (με τις οποίες θα μπορούσε να μελετηθεί η συνεκμετάλλευση) όσο και οι πετρελαϊκοί κολοσσοί είναι υπερβολικά συντηρητικές οντότητες.  Δεν επιθυμούν να εμπλέκονται σε περιπέτειες και το κυριότερο δεν θα διακινδύνευαν  τα ενεργειακά και άλλα συμφέροντα τους με την πολύ σημαντική οικονομία της Τουρκίας.

Έχοντας επίγνωση των πιο πάνω δούλεψα πάνω σε ένα Σχέδιο ισοζυγισμένο, που ίσως να αποτελούσε διέξοδο.  Θα διασφάλιζε επίσης μια μακροπρόθεσμη σταθερότητα στον τομέα των πετρελαίων.  Το Σχέδιο, που δημοσιοποίησα και στο παρελθόν, προνοεί για μια Ειδική (ad hoc) Συμφωνία μεταξύ των δυο κοινοτήτων, ανεξάρτητα από τη λύση του κυπριακού, αφού υπογραφή πρώτα Disclaimer, δηλαδή Έγγραφο Αποποίησης νομικού, πολιτικού ή οικονομικού προηγούμενου που να απορρέει από την Ειδική Συμφωνία.  Με βάση λοιπόν την Συμφωνία αυτή, από το καθαρό κέρδος της Κυπριακής Δημοκρατίας από την άντληση υδρογονανθράκων, ένα ποσοστό που θα συμφωνηθεί, θα κατατίθεται σε Ειδικό Λογαριασμό (Escrow Account) εις όφελος της τουρκοκυπριακής κοινότητας.  Η τουρκοκυπριακή κοινότητα θα μπορεί να εισπράξει το ποσό αυτό είτε με τη λύση του κυπριακού είτε μετά από ένα αριθμό ετών (που θα συμφωνηθεί επίσης), οποιοδήποτε από τα δυο συμβεί ενωρίτερα.

Το ΑΚΕΛ είχε δηλώσει από τότε πως οι τουρκοκύπριοι δικαιούνται σε ένα ποσοστό από τα πετρέλαια.  Η κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου δεν επικρότησε την πρόταση μου.  Ο Mehmet Ali Talat είχε αντικρύσει με θετικότητα την πρόταση μου και μου ανέφερε πως αν η πρόταση γινόταν αποδεκτή, θα αναλάμβανε ο ίδιος  το θέμα με την Άγκυρα.

Αν το Σχέδιο γινόταν δεκτό, θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε με την ανόρυξη υδρογονανθράκων χωρίς κίνδυνο ανάφλεξης και χωρίς καθυστέρηση.  Θα έπαιρναν οι τουρκοκύπριοι ένα λογικό μέρος του δυνητικά πελώριου εθνικού πλούτου από τα πετρέλαια.  Και δεν θα κινδυνεύαμε να αρχίσουν να αντλούν από τα κυπριακά κοιτάσματα οι γύρω χώρες.  Γιατί όταν οι γύρω χώρες αντλούν και εμείς δεν αντλούμε, τα κοιτάσματα μας λειτουργούν υπογείως με βάση τους κανόνες των συγκοινωνούντων δοχείων και ένα μέρος τους αντλείται από τις άλλες χώρες.

Άλλωστε, αν είναι να συνεκμεταλλευθούμε και να δώσουμε μέρος των πετρελαίων μας σε άλλες χώρες (πράγμα πολύ δύσκολο, όπως εξηγώ πιο πάνω), γιατί να μη δώσουμε ένα μέρος στους τουρκοκύπριους αντί να το δώσουμε σε άλλες χώρες και να εξασφαλίσουμε έτσι την αναγκαία σταθερότητα και την ησυχία μας.

Είμαι βέβαιος πως ο πρόεδρος Χριστόφιας θα συναντήσει αυτό το θέμα παρακάτω στις διαπραγματεύσεις του κυπριακού.  Η αξία των κοιτασμάτων μπορεί να είναι αρκετά μεγαλύτερη από την αξία των κυπριακών περιουσιών.  Άρα το θέμα των πετρελαίων μπορεί να αποδειχθεί πολύ ακανθώδες και δύσκολο.  Εύχομαι πως θα το χειρισθεί ο πρόεδρος με την δέουσα σωφροσύνη. 

Ο ποιητής Κώστας Μόντης στο ποίημα του «Πικραινόμενος εν εαυτώ», αναφερόμενος στους Τούρκους εισβολείς του 1974 έγραψε:  «Είναι δύσκολο να πιστέψω πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας».  Σωστός ο πόνος του ποιητή.  Μόνο που δεν είναι η θάλασσα της Κερύνειας που μας  τους έφερε.  Τους έφεραν οι τούρκικοι στρατηγικοί σχεδιασμοί που κατέστησαν πιο εφικτοί λόγω και των λαθών και επιπολαιοτήτων της δικής μας πλευράς.  Τότε που νομίζαμε πως ήμασταν πάνσοφοι και πως ορίζαμε το σύμπαν. 

Ας προσέξουμε λοιπόν τα μελλοντικά βήματα μας στο θέμα των πετρελαίων.  Είναι δυνητικά πελώριο και εκρηχτικό το θέμα αυτό.  Ας μην προχωρήσουμε ανόητα και επιπόλαια…. Ας μην επιτρέψουμε να ξαναγίνει το κακό και να αιτιόμαστε ξανά «την αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας».